آیت الله ابوالحسن غریفی: محدود کردن منابع فقه به ظاهر روایات، توانایی دین در پاسخ‌گویی به مسائل نوپدید را تضعیف می‌کند و تنها با تکیه بر اجتهاد اصولی است که حوزه‌های علمیه می‌توانند نیازهای امروز جامعه را برآورده سازند.
به گزارش روابط عمومی جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان، آیت الله ابوالحسن غریفی، استاد دروس خارج حوزه علمیه نجف، در افتتاحیه مدرسه تابستانه بررسی اندیشه های نواخباری گری که به همت پژوهشکده بین‌المللی امام رضا(ع)در جامعه‌المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان برگزار گردی، به واکاوی «آثار و پیامدهای ترویج اندیشه اخباری گری در جامعه دینی» پرداخت.
ریشه‌های تاریخی اخباری‌گری
آیت الله غریفی با اشاره به پیشینه اخباری‌گری گفت: این جریان فکری در قرن یازدهم هجری به‌وسیله محمدامین استرآبادی پایه‌گذاری شد و در تقابل مستقیم با مکتب اصولی شکل گرفت. وی افزود: هدف اصلی بنیان‌گذاران اخباری‌گری، نفی مبانی اجتهادی اصولیان و محدود کردن منابع معرفتی دین به ظاهر قرآن و روایات بود.
استاد حوزه نجف تأکید کرد: اخباری‌ها تنها قرآن و سنت اهل‌بیت علیهم‌السلام را منبع معتبر می‌دانند و در برابر، اصولیان علاوه بر این دو منبع، عقل، اجماع و اصول عملیه را نیز ابزار معتبر استنباط می‌شمارند.
وی ادامه داد: اصولیون معتقدند این گستره منابع سبب پویایی فقه و توانایی آن در پاسخ به مسائل جدید می‌شود، در حالی که اخباریون با نفی این ابزارها، دچار محدودیت جدی در استنباط می‌شوند.
آیت الله غریفی در ادامه افزود: اخباری‌ها عقل را فاقد توان حجیت می‌دانند و آن را محدود در درک جزئیات می‌شمرند، در حالی که اصولیون عقل را در کنار قرآن و سنت حجت دانسته و آن را قادر بر درک حسن و قبح افعال و کشف ملاکات احکام می‌دانند. درباره اجماع نیز، اخباریون آن را تنها در صورتی حجت می‌دانند که به کلام یا تأیید معصوم (علیه‌السلام) منتهی شود؛ اما اصولیون اجماع را به‌عنوان یکی از ادله معتبر فقهی می‌پذیرند.
استاد حوزه نجف با بیان اینکه اخباریون فهم قرآن را بدون تفسیر اهل‌بیت علیهم‌السلام ناقص و غیرحجت می‌دانند، تصریح کرد: آنان معتقدند برداشت مستقل از ظاهر قرآن جایز نیست. در مقابل، اصولیون ظاهر قرآن را منبع معتبر دانسته و در کنار روایات معصومین، آن را مبنای استنباط فقهی قرار می‌دهند.
وی همچنین با اشاره به روش برخورد دو مکتب با روایات افزود: اخباریون به همه احادیث اعتماد می‌کنند و چندان توجهی به بررسی سند و رجال ندارند؛ اما اصولیون با تکیه بر دانش رجال و درایه، احادیث را به صحیح، حسن، موثق و ضعیف تقسیم کرده و تنها به روایات معتبر استناد می‌نمایند؛ همین دقت علمی اصولیان باعث شد فقه شیعه از خطر نفوذ روایات جعلی و غیرمعتبر مصون بماند.
پیامدهای اجتماعی و فرهنگی اخباری‌گری
آیت الله غریفی اخباری‌گری را عامل جمود فکری، رکود علمی و بازدارنده اجتهاد پویا دانست و اظهار داشت: محدود شدن منابع فقه به ظاهر روایات، سبب ضعف توانایی فقه در پاسخ به نیازهای نوپدید می‌شود و تعامل دین با مسائل جدید اجتماعی، علمی و سیاسی را با مشکل مواجه می‌کند.
استاد حوزه نجف تأکید کرد: این رویکرد در عمل موجب عقب‌ماندگی حوزه‌ها و کاهش تأثیرگذاری دین در عرصه‌های مختلف جامعه خواهد شد.
وی با اشاره به تجربه تاریخی شیعه یادآور شد: اجتهاد اصولی با تکیه بر عقل، قواعد علمی و بررسی دقیق متون، توانسته است فقه را پویا و بالنده نگاه دارد. اصولیان در مواجهه با مسائل نوپدید همچون تحولات اجتماعی، پیشرفت‌های علمی و پرسش‌های سیاسی، توانسته‌اند پاسخ‌های متناسب و کارآمد ارائه کنند.
وظیفه امروز حوزه‌ها
آیت الله غریفی خاطرنشان کرد: امامان معصوم علیهم‌السلام همواره بر ضرورت اجتهاد علمی تأکید داشته‌اند و فقهای بزرگ شیعه نیز در طول تاریخ در برابر جریان اخباری‌گری ایستادگی کرده‌اند.
وی افزود: امروز نیز حوزه‌های علمیه باید با تکیه بر میراث اهل‌بیت و اجتهاد اصولی، در برابر جریان‌های جمودگرا مقاومت کنند تا بتوانند دین را در برابر نیازهای روز جامعه زنده و کارآمد نگه دارند.
بازتاب در رسانه‌ها
خبرگزاری حوزه
