دست‌مایه‌های بسیار ارزشمندی در میراث فقهی کهن ما مثل فقه عبادی وجود دارد، اما تدوین فقه‌های جدید مبتنی بر نیازهای روز بشر نیاز به تلاش‌های جدید
به گزارش روابط عمومی نمایندگی المصطفی در خراسان، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عباسی، رئیس جامعه‌المصطفی، امروز در اختتامیه همایش بین‌المللی فقه و تربیت در مشهد اظهار داشت: موضوع مهمی برای این همایش انتخاب شده و با توجه به تلاش‌هایی که در این راستا صورت گرفته، آثار ارزشمندی هم گردآوری شده است که امیدواریم این آثار منتشر شود و در اختیار جامعه علمی قرار گیرد.
وی افزود: به یک معنا فقه و تربیت یک موضوع روزآمد و مورد نیاز جامعه است. حقیقتا مسئله تربیت، رشد و شکوفایی استعدادهای انسانی با تفسیری که مکاتب مختلف از انسان و خصوصیات او دارند، چه افرادی که قائل به وجود استعدادها، فطرت و زمینه‌های پیشین در وجود انسان هستند که باید این استعدادها به فعلیت برسد و چه حتی افرادی که قائل‌اند که آدمی لوح سفیدی است و هیچ نقش پیشینی ندارد و از استعداد و فطرت پیشینی برخوردار نیست و بر حسب تربیت ساخته می‌شود؛ از مسائل مهم و مشترک میان همه فرهنگ‌هاست.
رئیس جامعةالمصطفی ادامه داد: بر اساس همه این نگاه‌ها نقش تربیت، رشد، پرورش و شکل دادن به وجود انسانی برای همه انسان‌ها، مکتب‌ها و همه نظام‌های تربیتی یک مسئله مهمی است و لذا تربیت یک مسئله عمومی از گذشته تا به امروز تلقی می‌شود.
حجت الاسلام دکتر عباسی اضافه کرد: البته امروزه ابزارهای متنوع، تاثیرگذار و کارآمدتری برای شکل دادن به شخصیت دادن انسان‌ها شناسایی شده و به کار گرفته شده و بر همین اساس است که گفته می‌شود مسئله تربیت یک مسئله مورد نیاز بشر است.
فقه موجب انتظام بخشی به رفتارهای انسان‌ها می‌شود
وی خاطرنشان کرد: فقه ما به عنوان دانشی است که رفتارهای آدمی و احکام رفتارهای مختلف انسان را سامان می‌دهد که این رفتارها می‌تواند رفتارهای فردی و اجتماعی باشد. درست است که فقه وظایف ما را تعیین می‌کند، اما در حقیقت به رفتارهای انسان انتظام می‌بخشد و چارچوب رفتارها را مشخص می‌کند و چنین نیست که باور به نقش رفتارهای انسان در شکل گیری شخصیت و فعلیت یافتن استعدادها و قوای انسان نداشته باشد.
رئیس جامعةالمصطفی بیان کرد: با توجه به نگاهی که به فقه داریم و فقه را مبتنی بر واقعیت‌های وجودی می‌دانیم، قطعا این احکام وقتی خود را در قالب رفتارهای انسانی و جمعی نشان می‌دهند در شکل گرفتن شخصیت انسان، فعلیت یافتن قوا و استعدادهای آدمی نقش‌آفرین هستند و اصولا هدف از این انتظام بخشی به رفتارها هم همین بوده است و اگرچه که انسان برخی از رفتارهای خود را بر اساس فقه انجام می‌دهد و یا انجام نمی‌دهد ممکن است به این دلیل باشد که ملاحظه دیگران را در نظر گرفته باشد.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر عباسی اظهار داشت: به عنوان مثال ممکن است فردی بر اساس فقه رفتارهایی را انجام دهد و یا اینکه انجام ندهد که این مهم شاید به این دلیل باشد که آن فرد مملاحظه دیگران را مورد توجه قرار داده است. حقیقتا تاثیری که این فقه و یا ترک فقه بر دیگران در محیط جمعی زندگی بشر دارد در هدف گذاری این قوانین و احکام لحاظ شده است، اما غالبا این رفتارها بر روی انسان و آنچه که ما از آن به عنوان تربیت یاد می‌کنیم، اثر می‌گذارد.
پیوند وسیعی میان فقه و تربیت وجود دارد
وی تاکید کرد: لذا پیوندی که میان فقه که نظام رفتاری انسان است با تربیت که شکل گرفتن شخصیت آدمی است، یک پیوند وسیع و عمیقی است و جا دارد که این مهم مورد توجه قرار گیرد و بر همین اساس است که باید گفت ما نیاز به بازخوانی میراث فقهی خود از این منظر داریم.
رئیس جامعةالمصطفی عنوان کرد: تجمیع همه قوانین و احکام فقهی در این شکل گیری شخصیت تاثیرگذار هستند، به گونه‌ای که اگر با این نگاه فقهی به تمامی ابعاد مختلف احکام، نگاهی داشته باشیم متوجه چنین رویکرد تربیتی و شکل گیری شخصیتی خواهیم شد و لذا آنچه امروز تحت عنوان فقه‌های تخصصی که یکی از آن‌ها فقه تربیتی است؛ یاد می‌شود متوجه مورد نیاز بودن چنین دانش روزآمد و کارآمدی که هم برای جامعه علمی و افق آینده جامعه بشریت تاثیر گذار است؛ خواهیم شد.
حجت الاسلام دکتر عباسی اظهار داشت: این است که انتخاب این موضوع توسط مسئولان این همایش جای تقدیر دارد و امیدواریم که آثار علمی که در این همایش فراهم شده بتواند گامی در مسیر رو به جلویی در این راستا باشد و دست‌مایه‌ای را برای تحقیقات بعدی و یافته‌های دقیق‌تر آینده ارائه کند.
جامعةالمصطفی پیشگام در عرصه ارائه فقه‌های تخصصی است
وی خاطرنشان کرد: مسئله فقه‌های تخصصی به ویژه در دهه‌های اخیر مورد توجه مراکز علمی و از جمله جامعةالمصطفی قرار گرفته است و جامعةالمصطفی از مزاکز علمی پیشگام در طراحی و ارائه فقه‌های تخصصی نیز بوده است.
رئیس جامعةالمصطفی در ادامه تصریح کرد: البته که هنوز در ابتدای این مسیر قرار داریم و نمی‌شود آن پختگی که در ابواب کهن فقهی می‌بینیم حتما در این ابواب نوپدید هم دیده شود که این مهم نیاز به دانش عمیق‌تر و نظریه‌پردازی، تلاش‌ها و تدوین منابع جدیدی برای صاحب‌نظران و افرادی که می‌خواهند در این عرصه‌های ورود پیدا کنند؛ دارد.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر عباسی اظهار داشت: در عرصه‌های فقهی مانند فقه عبادی دست‌مایه‌های قوی‌تری در اختیار داریم، اما واقعیت این است که در حوزه فقه اقتصادی با نگاه به پدیده‌های اقتصادی نو و فقه سیاسی با نگاه به اندیشه‌های سیاسی معاصر، چارچوب نظام دادن به قدرت، حکومت و حاکمیت، باید تلاش‌های فراوانی انجام داد.
وی عنوان کرد: در عین حال دست‌مایه‌های بسیار ارزشمندی در میراث ما وجود دارد، اما تدوین این فقه‌های جدید نیاز به تلاش‌های جدید هم دارد. یکی از این عرصه‌ها، فقه تربیتی در کنار فقه بهداشت و سلامت، محیط زیست، خانواده و… است که این‌ها موضوعاتی هستند که امروزه جامعه انسانی با آن‌ها مواجه است و ما این ادعا را داریم که فقه در حقیقت نسخه کامل نظام زندگی بشر است و بایستی به این عرصه‌های عنوان شده، ورود پیدا کنیم. این در حالی است که در متون منابع ما اشاره‌هایی برای هر یک از این ابعاد شده است.
رئیس جامعةالمصطفی اظهار داشت: نکته‌ای که در ارتباط با تربیت مطرح است و باید به آن توجه داشت، این است که بر اساس منابع الهی و وحیانی آدمی دارای فطرت است و معتقدیم که خداوند در وجود این موجود پیچیده استعدادها و قابلیت‌هایی نهاده است و او را به درستی و با ملاحظه همه ظرافت‌هایش ایجاد کرده و تمایلات خوب و منفی را هم به او آموخته است.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر عباسی بیان کرد: در این وجودی که از چنین پیشینه‌ای برخوردار است، آن فردی به هدف خود می‌رسد که به فکر تزکیه، رشد و تربیت این استعدادها باشد و این استعدادها را بشناسد و آن‌ها را رشد دهد و در مقابل نیز فردی به نتیجه نمی‌رسد و ناامید خواهد شد که این ظرفیت‌ها را ویران کند و این وجود دارای استعدادها را معطل گذارد و یا او را در مسیر مناسب قرار ندهد.
وی تاکید کرد: پس باور به این فطرت و داشتن انگیزه‌ها، گرایش‌ها و بینش‌های پیشین که به این وجود آمادگی داده است، یک نکته اساسی در رابطه با مسئله تربیتی است که به آن توجه و اصل موضوعی است که در نظام تربیتی به آن اعتراض داریم.
رئیس جامعةالمصطفی با اشاره به اهمیت فقه آموزشی بیان کرد: روش‌های تربیتی که در فقه ما نیز به آن اشاره شده، داشتن فطرت آموزشی که باید مربی به افراد آموزش دهد و تعلیم کند و لذا آموزش دادن و حتی عبادات، تمرین و تکرار این عبادات که در چه سنینی صورت می‌گیرد و به چه میزانی نسبت به مقید متربی نسبت به این رفتارها اصرار وجود داشته باشد و مربی آن‌ها را رعایت کند نیز مهم است.
دکتر عباسی تاکید کرد: این‌ها نکاتی هستند که بر اساس آن، انسان شناسی فقه ما در عرصه‌های مختلف از جمله مسائل عبادی، توجه دارد و حتی در همین فقه جزایی و کیفری ما نیز به ابعاد تربیتی توجه شده است و جریمه‌هایی که صورت می‌گیرد تنها یک جریمه شخصی نیست بلکه برخی از این مجازات‌هایی هستند که برای تربیت خود انسان پیش‌بینی شده و برخی نیز برای این است که از آسیب‌های جامعه پیشگیری کند.
نگاه تربیتی به جزای فقهی رئیس جامعةالمصطفی اظهار داشت: در واقع باید بر روی مجازات‌ها نگاه تربیتی شود و فقه و جزای فقهی نیز از نگاه تربیتی در نظر گرفته شود و اعمال این مجازات‌ها نیز بر حسب انتقام گرفتن از کسی نیست که اگر کسی مرتکب خطایی شد، مجموعه‌ای بخواهد از او انتقام بگیرد بلکه هدف از این مجازات‌ها، تربیت جامعه است.
حجت الاسلام دکتر عباسی با تاکید بر اینکه احکام جزایی و کیفری هم قابلیت دارند تا از منظر تربیتی، بازخوانی و در فقه و تربیت دیده شوند، افزود: مباحثی چون اقتصادی، صدقه دادن و … تماما دارای آثار اجتماعی، اقتصادی و تربیتی هستند و لذا نگاه تربیتی به این ابعاد و گردآوری و تنظیم نوین این موارد برای ما یک افق جدیدی را در فقه فراهم می‌کند.
وی اظهار داشت: فقه‌های نو و تخصصی با احساس به چنین نیازی، شکل گرفته‌اند و جا دارد که مراکز علمی ما بر روی این موضوعات بیش از پیش تمرکز داشته باشند، البته کمک گرفتن از نظریه‌های تربیتی هم می‌تواند ما را در مسیر شکل دادن این فقه‌های تربیتی پیش برد.
رئیس جامعةالمصطفی بیان کرد: در تربیت اعتقادی فرزندان نیز مربیان و والدین باید توجه لازم را داشته باشند و اگر برای آموزش اعتقادی صحیح به فرزندان اقدامات خوبی صورت نگیرد، قطعا والدین با مشکلاتی مواجه خواهند. همانگونه که این مشکلات را در جامعه شاهد هستیم.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر عباسی اظهار داشت: ما امروزه در یک مواجه تمدنی قرار داریم و در یک تقابل تمدنی ورود پیدا کرده‌ایم، یک تمدن مهاجم، انحصارگرا و سلطه جویی که در همه ابعاد زندگی بشر از نگاه انسان به جهان تا رفتارهای تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و خانوادگی خود را تمدن منحصر به فرد، مسلط و تعیین کننده می‌داند و مفاهیم، هنجارها، رفتارها، ارزش‌ها، نهادها و روابط اجتماعی را تعیین می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: امروزه شاهد هستیم که در مسئله پوشش و حجاب، افرادی بر این باور هستند که همان ارزشی که ما تعیین می‌کنیم و آن را ارزش و رفتار درست می‌دانیم بایستی رعایت شود که اگر رعایت نشود محکوم می‌شوند و این رفتار خود را معیاری برای سایر انسان‌ها قرار می‌دهند.
رئیس جامعةالمصطفی ادامه داد: در واقع مشکل آن‌ها در حد لباس پوشیدن و یا نپوشیدن نیست بلکه آن‌ها این کار را نماد یک فرهنگ و تمدن می‌دانند و در مقابلش شکل گرفتن یک نماد دیگر را به تقابل تمدنی و فرهنگی می‌دانند و به همین جهت است که بر روی آن حساس هستند و حاضر نیستند که آن را تحمل کنند و تا این اندازه بر روی این موضوع سرمایه گذاری انجام داده‌اند که در رقابت با نمادها و روایت‌ها دسته برتر شناخته شوند و آن‌ها تعیین کننده این ارزش‌ها باشند.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر عباسی عنوان کرد: حتی در همین رفتارهای به ظاهر شخصی نیز خود را تعیین کننده و محور می‌دانند و انتظار هم دارند که دیگران هر آنچه را آن‌ها به عنوان ارزش و نماد تعیین کرده‌اند، آن را بپذیرند. ما در چنین رقابتی قرار داریم و لذا توجه به اینکه ما امروزه در مسئله تربیت در یک مواجه سنگین فرهنگی و تمدنی هم قرار داریم.
وی تاکید کرد: البته نباید از این مواجه ترسید و نگران شد، چرا که از آنجا که ما باور داریم که سخن خدا احکام الهی حق است و مطابق با حقیقت عالم است پس این حق غلبه خواهد کرد و پیروز خواهد شد و ایستادن در مسیر حق و ارائه کردن این تربیت حق و نگاه حق قطعا با غلبه همراه است و نباید از این مواجه نگران شد.
