به گزارش روابط عمومی جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان- مدیرگروه اهل بیت پژوهی در عرصه بین الملل پژوهشکده بین المللی امام رضا (ع) گفت: امام جواد (ع) پیروزی و شکست را سنت دنیوی می داند و می فرماید هر جبهه که متحدتر باشد پیروز است اما اگر هردو جبهه متحد و منسجم باشند، امدادهای الهی به کمک جبهه حق می آید.

دکتر محمد غفوری، مدیرگروه اهل بیت پژوهی در عرصه بین الملل پژوهشکده بین المللی امام رضا (ع) در گفت وگو با شفقنا به مناسبت شهادت جواد (ع) اظهار داشت: امام محمد تقی (ع) در زمان خود با دو چالش عمده مواجه بودند؛ یکی چالش با حکومت و دیگری چالش با شیعیان.

وی تصریح کرد: حکومت بنی عباس چون ائمه (ع) را رقیب خود می دیدند و اکنون که قدرت را در دست گرفته بودند، تلاش می کردند موقعیت خود را حفظ کنند و مانع از به قدرت رسیدن ائمه علیهم السلام شوند، عرصه را بر ائمه (ع) تنگ گرفته و فشارهای زیادی را بر ایشان وارد می کردند و لذا می بینیم ائمه (ع) از زمان امام محمد باقر (ع) به مرکز خلافت احضار می شوند.

وی گفت: حکومت وقت عباسی، سعی می کند امام جواد (ع) را تحت نظر قرار داده و مانع از فعالیت های سیاسی ایشان شود که طبیعی است چالش ها و بحران هایی را برای امام نهم شیعیان به وجود می آورد و در نهایت هم نتوانستند وجود امام را تحمل کنند و ایشان را به شهادت رساندند.

وی درباره چالش دومی که امام جواد (ع) با آن مواجه بودند، توضیح داد: امام جواد (ع) با شیعیانی مواجه بود که منتظر دوازده امام بودند و این تصور را داشتند که امام می بایست فردی کهنسال و ریش سفید بنی هاشم باشد و ویژگی های خاصی داشته و بزرگ خاندان خود باشد.

وی ادامه داد: وقتی امام جواد (ع) بعد از شهادت امام رضا (ع) و در کودکی به امامت رسیدند این چالش را با شیعیان داشتند و تلاش می کردند تا امامت خود را ثابت و جایگاه خود را تثبیت کنند. امام (ع) با استناد به آیات متعدد قرآن کریم در پاسخ به کسانی که زیر بار امامت جوادالائمه (ع) نمی رفتند، می فرمود: امامت همانند نبوت امری الهی است. چگونه حضرت عیسی (ع) در کودکی به نبوت رسید، مقام امامت هم بسته به اراده خداوند است که می تواند در بزرگسالی یا کودکی محقق شود.

وی ادامه داد: امام علیه السلام برای اثبات امامت خود همچنین با استناد به آیه «قُلۡ هَٰذِهِۦ سَبِيلِيٓ أَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۚ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا۠ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِيۖ وَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ وَمَآ أَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ» فرمود به خدا سوگند جز علی که ۹ سال داشت کسی از پیامبر (ص) پیروی نکرد و من هم ۹ سال دارم به علاوه که من تنها فرزند امام رضا (ع) هستم، چگونه است که شما آن مسئله را که خداوند هم تائید کرده می پذیرید ولی من را نمی پذیرید؟ الان من هم ۹ سال دارم و این توان در من وجود دارد که امام باشم.

غفوری به تلاش دیگر امام (ع) برای دفاع از امامت و اثبات مقام معنوی و علمی خود نزد شیعیان اشاره کرد و افزود: حضرت (ع) به ماجرای نبوت سلیمان نبی (ع) اشاره کرده و می فرماید: در میان بزرگان بنی اسرائیل کسانی بودند که نبوت سلیمان را نمی پذیرفتند، خداوند فرمود عصای سلیمان و عصای بزرگان بنی اسرائیل را در اتاقی قرار داده و داوود (ع) درب آن را ببندد، فردا هر عصایی که برگ و بار داد، آن جانشین داود است و فردا دیدند که عصای سلیمان بار داده است.

وی بر توجه امام جواد (ع) بر امام شناسی توسط شیعیان تاکید کرد و افزود: امام جواد (ع) می فرماید: در جامعه دو گونه امام داریم؛ یک دسته، امامان ضلالت و گمراهی هستند و دسته دیگر، امامان هدایت هستند. خداوند امامان هدایت را در میان مردم جای می دهد که دارای ویژگی های عامی از قبیل همراهی با مردم، دعوت به خدا و مبارزه با ظلم هستند.

وی بر ملازم بودن هواداری و اطاعت پذیری تاکید کرد و گفت: ما باید در این زمینه تفکر داشته و بیندیشیم. امام رضا (ع) می فرماید: «اگر کسی در صحنه ای غایب بوده و در حرکت سیاسی حضور نداشته اما بعد که متوجه شده، راضی به آن امر شده است، این فرد همانند کسی است که در آن صحنه سیاسی یا درگیری حضور داشته است».

وی ادامه داد: امام جواد (ع) ضمن تائید این سخن امام رضا (ع) نکته ای را اضافه می کند و می فرماید: اگر کسی در صحنه ای حضور ندارد اما وقتی متوجه شد، راضی به آن حادثه نشد، این عدم رضایت او می تواند راه نجاتی برای او باشد. نمونه بارز این دو روایت، مردم غزه هستند. اگر کسی وضعیت خونبار غزه را ببیند و راضی به کشتار آنها باشد، همانند نیروهای اسرائیلی است که دست به کشتار مردم غزه می زنند. اما اگر کسی این واقعه را بشنود و راضی به آن نباشد و ابراز همدردی کند، این عدم رضایت می تواند مایه نجات او باشد.

وی به نامه امام جواد (ع) به پدر ابوعلی محمودی یکی از شیعیان اشاره کرد و گفت: امام (ع) در این نامه می نویسد: «اگر کسی دل در گروی کسی داشته باشد و دین و مرام او را گردن نهد به یقین با او خواهد بود اگرچه فرسنگ ها فاصله داشته باشد». بعد از فوت این فرد، امام جواد (ع) نامه ای به ابوعلی می نویسد و می فرماید: «پدرت در حالی از دنیا رفت که نزد ما جایگاه پسندیده ای داشت، تو هم از این وضعیت فاصله نگیری». این نشان می دهد که ائمه (ع) از احوال شیعیان باخبر بودند و در صورت نیاز با آنها ارتباط می گرفتند و موارد لازم را تذکر می دادند.

وی به نمونه ای ملاقات شیعیان با امام علی (ع) اشاره کرد و گفت: یکی از شیعیان به امیرمومنان (ع) عرض کرد: من برادری دارم که آرزو داشتم ایشان هم در کنار شما و رکاب شما باشد. امام (ع) از او پرسید: آیا دل این برادر شما با ما هست یا خیر؟ این فرد عرض کرد: بله، برادرم از مریدان شماست و خیلی دوست داشت همراه شما باشد. امام (ع) فرمودند: «الان کسانی در کنار ما هستند و با ما می جنگند که هنوز از مادرانشان زاده نشدند».

وی با بیان اینکه ائمه علیهم السلام همواره تلاش می کردند یاد امام حسین (ع) را زنده نگاه دارند، گفت: امروزه گاهی سلیقه هایی مطرح می شود و هرکدام قائل به بزرگداشت یکی از مناسبت های مهم اسلامی است درحالیکه ما نباید دچار تشتت آراء و سلیقه در این باره شویم و این را در نظر داشته باشیم که عاشورا نقش اساسی را در زنده نگاه داشتن حق و عدالت داشته است و به همان میزان هم غدیر و مبعث دارای اهمیت است. امام جواد (ع) با وجود تنگنا و فشاری که از جانب حکومت بر ایشان وارد می شد، در سخنی به منظور بزرگداشت عاشورا و نهضت امام حسین (ع) می فرماید: «آسمان جز بر یحیی و حسین بن علی (ع) گریه نکرد».

عمده مشکل امام جواد (ع) با «واقفیه» بود

غفوری درباره مواجهه امام جواد (ع) با فرقه های مختلف زمان خود گفت: عمده مشکل امام جواد (ع) با «واقفیه» است که سبب انشقاق بزرگی بین شیعیان شد و آسیب جدی به تشیع وارد کردند. گروه دیگری که به شیعه ضربه زدند «غلات» بودند.

وی با بیان اینکه «غلات» یا «اهل غلو» ائمه (ع) را از مقامی که داشتند بالاتر می بردند و برای ایشان الوهیت و رازقیت قائل می شدند، گفت: در عصر حاضر هم با این افراد روبرو هستیم. اینها آموزه های غالیان که در کتب اسلامی ثبت و منتقل شده است، را بدون اطلاع از این جریانات، قبول کرده و در منابر و مداحی ها مطرح می کنند و آسیب جدی به مذهب می زنند.

ائمه(ع) با اقدامات فرهنگی با غالیان مبارزه می کردند

وی تصریح کرد: ائمه (ع) با اقدامات فرهنگی با این فرقه ها مبارزه و آنها را از خود طرد می نمودند و گاهی لعن می کردند و اینگونه به مردم نشان می دادند که اینها راه انحرافی را می پیمایند. امام جواد (ع) نیز از این گروه ها تبری می جست و مشخصا با افرادی چون احمد بن محمد سیاری، ابن ابی زرقا، ابوزمهریر مبارزه کرد و حتی دستور کشتن دو نفر از «غالیان» را که از اندیشه خود دست بر نداشتند و حضور آنها در آینده می توانست خطر بزرگی برای مذهب ایجاد کند، صادر کرد.

وی بیان داشت: امام جواد (ع) جامعه را به سه طبقه تقسیم می کند: یک گروه حق مداران هستند، گروه دوم کسانی هستند که حق را از باطل تشخیص نمی دهند و گروه سوم باطل گرایان و شیطان پرستان هستند. دسته اول و دسته سوم همواره در حال نبرد هستند و گاهی حق پیروز می شود و گاهی باطل. امام جواد (ع) می فرماید: علت پیروزشدن جبهه باطل، «تفرقه و اختلاف» در جبهه حق و سستی یاران حق است.

وی افزود: امام جواد (ع) پیروزی و شکست را سنت دنیوی می داند و می فرماید هر جبهه که متحدتر باشد پیروز است اما اگر هر دو جبهه متحد و منسجم باشند، امدادهای الهی به کمک جبهه حق می آید مانند اتفاقی که در جنگ بدر افتاد و با وجود تعداد اندک مسلمانان، خداوند فرشتگان را به کمک آنها فرستاد و سبب پیروزی مسلمانان شد. بنابراین پیروزی جبهه حق در گرو طرفداری از حق و عدالت و وحدت و یکپارچگی است.

غفوری «تخصص محوری» و «شایسته سالاری» را مورد توجه قرار داد و گفت: امام جواد (ع) می فرماید: «هرکس بدون علم و آگاهی کاری انجام دهد بیش از آنکه اصلاح کند و منشا خیر باشد، افساد کرده و منشا شرّ می شود».

تأکید امام جواد(ع) بر حفظ «کرامت انسانی»

وی «حفظ اسرار» را از جمله مسائل جامعه در عصر حاضر دانست و گفت: امام جواد (ع) تاکید دارند که آبروی انسان ها محترم است و باید حفظ شود، نباید اسرار افراد فاش شود بلکه کرامت انسانی باید حفظ شود.

وی ادامه داد: امروزه با فضای گسترده ای از انتشار اسرار خانوادگی افراد مواجهیم که این به امنیت اجتماعی آسیب می زند. امام جواد (ع) می فرماید که انتشار اسرار آثار اجتماعی دارد و زندگی فردی و اجتماعی افراد را به خطر می اندازد. در قرآن کریم هم خداوند می فرماید کسانی که در جامعه دینی می خواهند فحشا را منتشر و علنی کنند بدانند عذاب دردناک در انتظار اینهاست چون خداوند می خواهد جلوی شکستن قبح گناه را بگیرد.

امام جواد(ع) بر مدارا با مخالفان تأکید داشتند

وی در پایان گفت: امام جواد (ع) می‌فرماید که قدر و ارزش هر فرد به اندازه خوبی‌های اوست. احسان به دو دسته تقسیم می‌شود: احسان مادی و احسان معنوی. در حالی که انفاق و احسان مالی و مادی محدودیت‌هایی دارند، احسان معنوی هیچ گونه محدودیتی ندارد و ما می‌توانیم با اخلاق حسنه و رفتار نیکو، مردم را جذب کنیم. امام جواد (ع) اخلاق نیکو را اخلاق کریمانه می‌داند و بر اهمیت پنهانی بودن احسان و صدقه تأکید می‌کند. همچنین، ایشان بر مدارا کردن با مخالفان تأکید دارند که این سیره‌ای است که همه ائمه (ع) به آن عمل کرده‌اند.

«حسن خلق» یکی از نیازهای بنیادین جامعه امروز

غفوری در پایان تاکید کرد: حسن خلق، به عنوان یکی از ارکان اساسی تعاملات انسانی، در جامعه امروز ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. امام جواد (علیه‌السلام) نیز در سخنان گرانبهای خود به ارزش و جایگاه اخلاق نیکو اشاره فرموده‌اند و بر این نکته تأکید کرده‌اند که حسن خلق می‌تواند در ایجاد روابطی سالم و سازنده میان افراد جامعه مؤثر باشد. در دنیای امروز، که چالش‌ها و تنش‌های اجتماعی به وفور دیده می‌شود، حسن خلق می‌تواند به عنوان پل ارتباطی میان دل‌ها عمل کند و فضایی از محبت و همدلی را ایجاد نماید. وقتی افراد با یکدیگر با احترام و نیک‌سیرتی رفتار کنند، اعتماد متقابل شکل می‌گیرد و این اعتماد، بنیان‌گذار یک جامعه سالم و پویا خواهد بود. بنابراین، ضروری است که حسن خلق را به عنوان یکی از نیازهای بنیادین جامعه امروز در نظر بگیریم و با ترویج آن، به ساختن دنیایی بهتر و انسانی‌تر کمک کنیم. بی‌تردید، پیروی از آموزه‌های اهل بیت (علیهم‌السلام) در این زمینه می‌تواند ما را در مسیر تحقق این هدف یاری دهد.