گزارش خبری نشست علمی پیرامون شهادت ثالثه در اذان و اقامه
به گزارش روابط عمومی جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان ، نشست علمی با موضوع «بررسی مبانی فقهی و کلامی شهادت ثالثه در نماز» ، به همت پژوهشکده بینالمللی امام رضا (ع) و با همکاری اداره مبلغان و دانشآموختگان جامعه المصطفی نمایندگی خراسان و دانشگاه ادیان و مذاهب واحد مشهد برگزار شد. این نشست با حضور بیش از 50 نفر از پژوهشگران و طلاب جامعه المصطفی به صورت حضوری و مجازی تشکیل شد، ابعاد مختلف این موضوع مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت.
در این نشست، حجتالاسلام والمسلمین مرتضی استادی، پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه، ضمن تبیین اهمیت موضوع، به ارائه دیدگاههای فقهای شیعه درباره جواز یا عدم جواز شهادت ثالثه در اذان و اقامه پرداختند. ایشان خاطرنشان کردند که فقهای شیعه در این موضوع نظرات مختلفی دارند که در چند دسته کلی قابل بررسی است.
دیدگاههای فقها درباره شهادت ثالثه در اذان و اقامه
حجتالاسلام استادی در ابتدا به دستهای از فقها اشاره کردند که در این مسئله سکوت کرده و نظری ابراز نکردهاند؛ از جمله شیخ مفید، سید مرتضی و ابن ادریس حلی.
در مقابل، گروهی از فقها به صراحت اضافه کردن شهادت ثالثه را رد کرده و آن را ناصحیح دانستهاند. از جمله این فقها، شیخ طوسی در کتاب النهایه بیان میکند که این عبارت از اخبار شاذ است و نباید در اذان و اقامه به کار رود. محقق حلی نیز در نکته النهایه، علامه حلی در تذکره الفقهاء، شهید ثانی در مجموعه بیانات خود، محقق اردبیلی در مجمع الفائده و البرهان و شیخ صدوق در من لایحضره الفقیه این دیدگاه را تأیید کردهاند. محقق سبزواری در ذخیره المعاد نیز اضافه کردن شهادت ثالثه را بدعت دانسته است. کاشف الغطاء نیز معتقد است که این عبارت در هیچ روایتی نیامده است.
حجتالاسلام استادی تأکید کردند که دلیل این دسته از علما آن است که اذان یک عبادت توقیفی است و نمیتوان عباراتی را که نص شرعی ندارد به آن اضافه کرد.
در مقابل این نظر، گروهی دیگر از فقها قائل به استحباب ذکر شهادت ثالثه در اذان هستند. از جمله، علامه مجلسی در بحارالانوار و شیخ یوسف بحرانی در الحدائق الناظره معتقدند که این عبارت میتواند به عنوان استحباب شرعی در اذان ذکر شود.
برخی از فقها، مانند میرزای قمی، بیان کردهاند که ذکر شهادت ثالثه در اذان اشکالی ندارد، اما در اقامه، احتیاط در ترک آن است. همچنین، اکثر مراجع متأخرین معتقدند که ذکر این عبارت به قصد رجاء و ثواب اشکالی ندارد. مرحوم آیتالله حکیم در مستمسک العروة بیان میکند که احتیاط در ذکر این عبارت است، اما تأکید میکند که این عبارت به یکی از شعائر شیعه تبدیل شده و ترک آن ممکن است موجب مخالفت با شعائر شیعه تلقی شود.
محمدتقی مجلسی در لوامع صاحب قرانیه میگوید که ذکر شهادت ثالثه به نیت تبرک و به عنوان یک امر مطلوب اشکالی ندارد، اما تأکید میکند که اگر گفته نشود، بهتر است، مگر در شرایطی که نگفتن آن باعث ایجاد اختلاف شود.
بررسی شهادت ثالثه در تشهد نماز
در ادامه نشست، حجتالاسلام استادی به بررسی مسئله شهادت ثالثه در تشهد نماز پرداختند و بیان کردند که بسیاری از فقها صراحتاً اضافه کردن این عبارت را در تشهد نماز نهی کردهاند. دلیل عمده این نهی، حدیثی از پیامبر اکرم (ص) است که فرمودهاند: صلوا کما رأیتمونی أصلی (نماز بخوانید همانگونه که مرا در حال نماز دیدید).
ایشان به نظرات مراجع معاصر اشاره کردند که در استفتائات خود بر لزوم قرائت تشهد به همان صورتی که در نصوص آمده است، تأکید کردهاند. امام خمینی (ره) در استفتائات خود میفرمایند که تشهد باید به همان صورت متعارف خوانده شود و نباید چیزی به آن اضافه شود. مقام معظم رهبری نیز تأکید کردهاند که تشهد همانطور که فقها بیان کردهاند، خوانده شود و نباید عبارتی بر آن افزوده گردد.
همچنین، سیفی مازندرانی بیان کرده است که شهادت ثالثه در تشهد برخلاف سیره متشرعه است. در ادامه، حجتالاسلام استادی به حدیثی از امام صادق (ع) اشاره کردند که در آن، حلبی از امام پرسیده است که آیا اسامی ائمه (ع) را در تشهد ذکر کند یا خیر، و امام (ع) در پاسخ فرمودهاند: أجملهم (بهگونهای بیان کن که شامل همه ائمه شود)، که میتوان از این عبارت، ذکر اللهم صل علی محمد و آل محمد را برداشت کرد.
لزوم حفظ نصوص و جلوگیری از بدعتها
حجتالاسلام استادی در پایان سخنان خود تأکید کردند که اگر در عبادات اسلامی از نصوص معتبر پیروی نشود و تحفظ در نماز رعایت نگردد، امکان ورود بدعتهای مختلف به اعمال عبادی وجود خواهد داشت. ایشان تصریح کردند که التزام به نصوص شرعی، ضامن حفظ اصالت عبادات در اسلام است.