اساتید حوزه و دانشگاه در نشست علمی «قرآن کریم و چالش‌های تمدنی امت اسلامی» بر این نکته تأکید کردند: تمدن نوین اسلامی تنها با بازگشت به آموزه‌های قرآنی و تقویت وحدت میان مسلمانان قابل تحقق است.
به گزارش روابط عمومی جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان، حجت‌الاسلام عبدالقادر کمالی مدیرگروه مطالعات تمدن نوین اسلامی پژوهشکده بین المللی امام رضا علیه السلام در تبیین مبانی قرآنی تمدن‌سازی در امت اسلامی اظهار داشت: تمدن نوین اسلامی بدون اتکا به اصول و ارزش‌های قرآنی امکان تحقق نخواهد داشت و مهم‌ترین محور این تمدن، وحدت در میان امت اسلامی است.
وی وحدت را مفهومی برخاسته از انسجام اجتماعی، اخوت و همبستگی مسلمانان دانست که قرآن کریم بارها بر آن تأکید کرده است.
وی با اشاره به اهمیت اخلاق و عدالت در شکل‌گیری تمدن اسلامی، اخلاق پیامبر اکرم(ص) را نمونه‌ای اعجازآمیز از جاذبه تمدنی دانست و افزود: قرآن کریم در آیه ۹۰ سوره نحل به صراحت به فرمان الهی در زمینه عدالت و احسان اشاره کرده که نشان‌دهنده جایگاه والای عدالت در جامعه اسلامی است.
مدیرگروه مطالعات تمدن نوین اسلامی همچنین علم و معرفت را از دیگر ارکان تمدن‌سازی قرآنی برشمرد و گفت: رشد علمی در دوران صدر اسلام و شکوفایی آن در دوره امام صادق(ع) با وجود چهار هزار شاگرد، نشان‌دهنده اهمیت دانش در توسعه تمدنی امت اسلامی است.
حجت‌الاسلام کمالی خاطرنشان کرد: قرآن کریم صرفاً کتابی عبادی نیست، بلکه منبعی تمدن‌ساز است که اصول حکمرانی، عدالت اجتماعی، اخلاق و معرفت را برای ساخت تمدن اسلامی در اختیار بشر قرار داده است.
بحران هویت؛ چالش بنیادین تمدن‌سازی اسلامی از منظر قرآن
سیدحسین همایون مصباح، مدیرگروه فلسفه دین و چالش‌های معاصر، در ادامه این نشست علمی با موضوع «قرآن و بحران هویت در جوامع اسلامی معاصر»، بحران‌های هویتی را یکی از موانع اصلی تمدن‌سازی اسلامی دانست و اظهار داشت: این بحران‌ها ناشی از فراموشی خداوند و فاصله گرفتن از آموزه‌های الهی است، چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «وَلا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ».
وی با تبیین ابعاد بحران هویت در جوامع اسلامی، به سه محور اصلی آن اشاره کرد و افزود: تنازع قومیتی، مذهبی و شکاف میان هویت دینی و ملی، از جمله عوامل گسست اجتماعی و موانع تمدن‌سازی در دنیای اسلام به شمار می‌روند.
مصباح در ادامه، هویت اجتماعی را پیش‌نیاز تمدن‌سازی دانست و تصریح کرد: برای شکل‌گیری هویت اجتماعی مطلوب، مؤلفه‌هایی چون نظام‌مندی، مفید بودن، رسمیت یافتن و حفظ کرامت انسانی ضروری است.
وی در تشریح انواع هویت اجتماعی، به سه شکل اصلی آن اشاره کرد و افزود: هویت مشروعیت‌بخش که با ایجاد طبقه متوسط و عقلانیت در انتقال قدرت، زمینه‌ساز ثبات مدنی است، هویت مقاومت که در برابر ظلم شکل می‌گیرد و بنیان‌های ایستادگی را فراهم می‌آوردو هویت برنامه‌ای که با هدف توسعه و حفظ جامعه اسلامی، فعالیت می‌کند.
مدیرگروه فلسفه دین و چالش های معاصر با تأکید بر اینکه بحران‌های جوامع اسلامی محصول عملکرد بشر است، خاطرنشان کرد: قرآن کریم به‌روشنی درباره پیامدهای ظلم هشدار داده و در جهان معاصر، مقاومت باید در چارچوب آموزه‌های قرآنی و در راستای تقویت وحدت اسلامی شکل بگیرد.
سیره پیامبران در قرآن، الگویی راهبردی برای عبور از بحران‌های تمدنی است
در ادامه محمد غفوری،مدیر گروه اهل‌بیت‌پژوهی در عرصه بین‌الملل با تبیین شیوه پیامبران الهی در مواجهه با بحران‌ها، گفت: توکل بر خداوند، صبر، استقامت و بهره‌گیری از حکمت در برخورد با مشکلات، از شاخص‌ترین ویژگی‌های سیره انبیاء است.
وی با اشاره به نمونه‌هایی از سیره حضرت ابراهیم (ع)، حضرت موسی (ع) و پیامبر اسلام (ص)، افزود: این پیامبران الهی در شرایط دشوار، با آرامش درونی، اعتماد به وعده الهی و ایستادگی در مسیر حق، توانستند بر چالش‌ها غلبه کنند.
وی صفای باطنی و خلوص نیت پیامبران را رمز پایداری آنان در مسیر هدایت دانست و خاطرنشان کرد: پیامبران، حتی در شدیدترین بحران‌ها، از مسیر خود منحرف نشدند و با تلاش خستگی‌ناپذیر، راه حق را پیمودند؛ این سیره، الگویی الهام‌بخش برای جوامع اسلامی در مواجهه با بحران‌های تمدنی معاصر است.
مدیر گروه اهل‌بیت‌پژوهی تصریح کرد: قرآن کریم، در مواضع متعدد، سیره انبیاء را به‌عنوان اسوه‌هایی برای هدایت و رهایی از بحران معرفی می‌کند و امروز نیز جوامع اسلامی می‌توانند با بازگشت به این سیره قرآنی، در مسیر تمدن‌سازی دینی و مقاومت در برابر چالش‌ها گام بردارند.
نقش محوری قرآن در وحدت امت اسلامی و تمدن‌سازی نوین
حجت‌الاسلام مجید فاطمی‌نژاد، مدیر گروه جریان‌شناسی و چالش‌های جهانی معاصر، بر اهمیت تمسک به آموزه‌های الهی در تقویت انسجام امت اسلامی تأکید کرد و گفت: امت اسلامی تنها در سایه وحدت و همدلی می‌تواند به تمدن‌سازی نوین دست یابد.
وی با استناد به آیه شریفه «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» اظهار داشت: مقصود از (حبل‌الله)، همان توحید و شریعت الهی است که می‌تواند محور وحدت امت اسلامی قرار گیرد و بنیان تمدن اسلامی را مستحکم سازد.
حجت الاسلام فاطمی‌نژاد تمدن اسلامی را ساختاری دانست که بر مبنای آموزه‌های قرآنی و با تکیه بر ارزش‌های الهی شکل می‌گیرد و افزود: زمانی این تمدن می‌تواند در عرصه جهانی الگو باشد که وحدت و اخوت اسلامی در بطن جوامع مسلمان نهادینه شود.
وی در ادامه، با اشاره به تهدیدات فراروی وحدت اسلامی، گفت: دشمنان اسلام، از طریق جریان‌هایی مانند وهابیت و گروه‌های تکفیری چون داعش، به دنبال فروپاشی انسجام امت اسلامی هستند؛این جریان‌ها با ترویج خشونت، تعصب و افراط‌گرایی، به وحدت مسلمانان آسیب می‌زنند و تمدن اسلامی را از درون تهدید می‌کنند.
مدیر گروه جریان‌شناسی و چالش‌های جهانی معاصر تصریح کرد: در چنین شرایطی، رسالت علما، اندیشمندان و نخبگان جهان اسلام، احیای تفکر قرآنی و تقویت بلوغ عقلانی امت اسلامی است؛ تنها با کنار گذاشتن تعصبات مذهبی و بازگشت به قرآن، می‌توان زمینه تمدن‌سازی نوین اسلامی را فراهم کرد.
حجت‌الاسلام فاطمی‌نژاد با تأکید بر ظرفیت راهبردی قرآن برای مدیریت بحران‌ها و پیشبرد تمدن اسلامی گفت: اگر مسلمانان با تمسک به این کتاب آسمانی، وحدت و انسجام خود را بازیابند، تمدنی پیشرو، پویا و الهام‌بخش را در سطح جهانی رقم خواهند زد.
گفتنی است،: نشست علمی قرآن کریم و چالش‌های تمدنی امت اسلامی در عصر حاضر به همت پژوهشکده بین المللی امام رضا(ع) با همکاری پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی با حضور جمعی از پژوهشگران و طلاب جامعه المصطفی برگزار شد.
