حجت‌الاسلام کرمی با تأکید بر جایگاه محوری خانواده در منظومه تربیتی اسلام اظهار داشت: سیره امام رضا(ع) الگویی جامع و کاربردی برای ارتقای سبک تربیتی والدین، تقویت ارتباطات خانوادگی و مقابله با آسیب‌های نوپدید تربیتی در جامعه امروز است .
به گزارش روابط عمومی جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان، حجت‌الاسلام حسن کرمی، عضو گروه علوم تربیتی و روان‌شناسی جامعه‌المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان در نشست علمی «نقش آموزه‌های تربیتی امام رضا(ع) در تقویت بنیان خانواده و مواجهه با چالش‌های تربیتی روز» سه‌شنبه ۳۰ اردیبهشت‌ماه در جمع پژوهشگران جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان با اشاره به اهمیت خانواده در اسلام، آن را نخستین و بنیادی ترین نهاد اجتماعی معرفی کرد و گفت: خانواده، اولین محیط آموزشی و تأثیرگذار بر شخصیت و تربیت فرزندان است. آموزه‌های اسلام و سیره اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه امام رضا(ع)، دربردارنده اصول و روش‌های تربیتی جامعی هستند که قابلیت الگوبرداری برای خانواده‌های امروز را دارند.
وی با بیان اینکه اسلام خانواده را نهادی مقدس می‌داند که از زن، مرد و فرزندان تشکیل شده و از طریق پیوند مشروع ازدواج بنیان می‌گیرد، اظهار کرد: در نگاه اسلامی، خانواده کانون رشد، کمال و تعالی انسان است. تربیت فرزندان در این بستر، بیشترین تأثیر را از رفتار و تعامل والدین می‌پذیرد.
عضو گروه علوم تربیتی و روان‌شناسی جامعه‌المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان افزود: والدین به‌عنوان نخستین الگوی رفتاری و ارزشی فرزندان، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری شخصیت آن‌ها دارند. برای مثال، آموزش عملی نماز توسط والدین، یکی از مؤثرترین روش‌های انتقال این فریضه دینی به فرزندان است.
حجت‌الاسلام کرمی در تبیین ابعاد تربیتی در منظومه معارف اسلامی تصریح کرد: واژه تربیت در لغت دارای سه معناست که هر کدام به بُعدی از پرورش انسان اشاره دارد؛ ربی به معنای تغذیه و رشد جسمانی، ربو به معنای بالیدن و رشد طبیعی، و ربّ به معنای رهبری، تعالی و هدایت مستمر تا رسیدن به کمال است .
وی تأکید کرد: معنای سوم، ناظر به بعد اصلی تربیت اسلامی است و دو معنای پیشین را نیز در بر می‌گیرد. بنابراین، در تربیت دینی، توجه همزمان به رشد جسمی، روحی، اخلاقی و عقلانی کودک ضروری است.
استاد جامعه‌المصطفی العالمیه با بیان اینکه تربیت در علوم اجتماعی به فرایندی هدفمند برای آماده‌سازی فرد جهت سازگاری با محیط اجتماعی تعبیر می‌شود، گفت: تربیت اسلامی، محدود به جنبه‌های جسمانی نبوده، بلکه بر رشد معنوی، دینی و اخلاقی فرد تأکید دارد. هدف تربیت اسلامی، پرورش انسان متعهد به ارزش‌های الهی و دین‌باور است.
وی ادامه داد: تربیت، امری مستمر است که از پیش از تولد آغاز شده و تا پایان عمر ادامه می‌یابد. همچنین، اگرچه عوامل وراثتی در تربیت نقش دارند، اما بخش اعظم شخصیت کودک از طریق تعلیم و تربیت شکل می‌گیرد؛ چنان‌که در احادیث، از تربیت به‌عنوان «التربیه حلو» یاد شده است.
نگاه امام رضا(ع) به تربیت فرزندان
حجت‌الاسلام کرمی با اشاره به سیره تربیتی امام رضا(ع)، بیان داشت: از منظر آن حضرت، داشتن فرزندی نیکوکار، نعمتی بزرگ و عامل سعادتمندی انسان در دنیا و آخرت است. ایشان نقش ویژه‌ای برای والدین در تربیت فرزند قائل بودند و معتقد بودند که سخن گفتن بدون عمل، اثربخشی ندارد.
وی افزود: امام رضا(ع) می‌فرمایند: «لا قولَ إلّا بعمل»؛ یعنی سخنی که با عمل همراه نباشد، بی‌ارزش است. از این‌رو، والدین باید در گفتار و رفتار خود الگوی عملی تربیت برای فرزندان باشند.
چالش‌های فراروی تربیت در عصر حاضر
عضو گروه علوم تربیتی المصطفی در ادامه سخنان خود، برخی از چالش‌های جدی فراروی تربیت فرزندان در عصر معاصر را برشمرد و گفت: از مهم‌ترین این چالش‌ها، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ناهماهنگی والدین در تربیت است نبود هماهنگی میان والدین در رفتارها و تصمیمات تربیتی، یکی از عوامل مهم اختلال در تربیت صحیح فرزندان است. والدین باید در نگرش‌ها و عملکرد تربیتی خود وحدت رویه داشته باشند تا فرزند دچار تعارض درونی و سردرگمی نشود.
حجت‌الاسلام کرمی، ضعف در ارتباط میان والدین و فرزندان را از دیگر معضلات جدی دانست و تأکید کرد: امام سجاد(ع) در این‌باره می‌فرمایند: «فرزندت از توست و خیر و شرّش به تو بازمی‌گردد». بنابراین، تقویت روابط عاطفی، گفت‌وگوی محبت‌آمیز و همدلی، پایه‌گذار تربیت صحیح است.
وی یکی دیگر از آسیب‌های تربیتی را تبعیض در مهرورزی میان فرزندان دانست و افزود: عدالت در محبت، یکی از اصول مهم تربیتی در اسلام است. تفاوت در ابراز محبت باعث بروز حسادت و رقابت ناسالم در میان فرزندان می‌شود.
استاد حوزه تربیت اسلامی تأکید کرد: محیط اجتماعی و دوستان تأثیر بسزایی در شکل‌گیری شخصیت کودک دارند. به فرموده امام معصوم(ع): «دوست خوب، همانند انتخاب جایگاه نیکو در بهشت است». بنابراین، انتخاب محیط مناسب و نظارت بر روابط اجتماعی فرزندان امری ضروری است.
حجت‌الاسلام کرمی در ادامه ، توجه به تفاوت‌های فردی را از اصول مغفول در سبک تربیتی خانواده‌ها برشمرد و گفت: هر کودک ویژگی‌های روانی، ذهنی و رفتاری خاص خود را دارد و تربیت باید با شناخت این تفاوت‌ها انجام شود. سیره اهل‌بیت(ع) نیز ناظر بر رعایت این اصل تربیتی بوده است.
آموزه‌های رضوی، الگویی برای خانواده‌های امروز
وی تصریح کرد: آموزه‌های تربیتی امام رضا(ع) نسخه‌ای کامل و عملی برای مواجهه با چالش‌های تربیتی روزگار ماست. با بهره‌گیری از این الگوها، خانواده می‌تواند به کانونی مستحکم برای تربیت نسلی مؤمن، آگاه و مسئول در جامعه اسلامی تبدیل شود.
وی بر ضرورت توجه به تربیت دینی، هماهنگی والدین، تقویت ارتباطات، پرهیز از تبعیض، مراقبت از محیط‌های بیرونی و شناخت تفاوت‌های فردی تأکید کرد و گفت: این اصول، پایه‌های بنای خانواده‌ای موفق و جامعه‌ای پویا در افق تمدن اسلامی است.
