شهید مطهری یکی از چهره‌های برجسته‌ای است که تأثیر عمیقی در تحولات فکری و فرهنگی برجای گذاشته‌است . این اندیشمند بزرگ عمر خود را در راه کسب و نشر دانش، احیای ارزش‌های دینی، و تربیت شاگردانی که راه او را ادامه دهند، صرف کرد. رسالت او فراتر از تدریس و تألیف بود؛ او در حقیقت انسانی بود که خود را وقف ادای تکلیف و خدمت به اسلام کرده بود.
شهید مطهری با تمام وجود در راه شناخت اسلام و نشر معارف آن تلاش کرد و زندگی پربرکت خود را وقف این هدف والا نمود. او نه‌تنها به تبیین صحیح آموزه‌های اسلامی پرداخت، بلکه در برابر جریان‌های فکری منحرف، با قدرت و استواری ایستادگی کرد و نقشی اساسی در اصلاح فکری و فرهنگی جامعه ایفا نمود.اندیشه‌های او همچنان زنده و اثرگذار هستند و نسل‌های آینده از آثار و تفکراتش بهره‌مند خواهند شد.
در این نوشتار، برخی از مهم‌ترین خصوصیات ایشان را، با تأکید بر نمونه‌های عملی، بررسی می‌کنیم که مجموعه آن‌ها نقش کلیدی در گسترش اندیشه‌های ایشان داشته است:

اخلاص
در سيره رفتاري ايشان اخلاص در كارها و عبادت جايگاه ويژه اي داشت. او بنده اي مخلص بود. مسأله اي كه براي زندگي استاد مطهري وجود داشت اين بود كه هميشه مي خواست نامش مخفي باشد و اين دليلي بود بر خلوص نيت ايشان و دور بودن از ريا، چرا كه معتقد بود : « كار بايد انجام شود، حال به اسم هركس، مهم هدف ماست كه بايد به آن برسیم ». (سیمای استاد در آیینه نگاه یاران، سید حمید جاوید موسوی،ص 95)

انس با قرآن
استاد مطهري كه از تربيت يافتگان ممتاز مكتب وحياني قرآن عترت بود از همان دوران جواني به موازات وارد شدن در عرصه علمي از خودسازي و اهتمام حيات معنوي غافل نشد و توأمان در اين دو عرصه با موفقيت گام برداشت. ایشان عمر خويش را صرف ترويج و گسترش فرهنگ ناب و اصيل قرآن نمود و انس و الفت خاصي با قرآن داشت. ارتباط استاد مطهري با قرآن، از چند جنبه قابل توجه است. جنبه اول عشق و علاقه شخصي او نسبت به اين كتاب مقدس و انس خاص او به تلاوت و سيراب كردن روح تشنه اش از اقيانوس بي كران و زلال قرآن بود. جنبه دوم، تلاش و فعاليت او براي تفسير اين كتاب مقدس بود و جنبه سوم، مبارزه خستگي ناپذير او با برداشت هاي غلط و انحرافي از قرآن توسط دشمنان و دوستان ناآگاه بود.
استاد مطهري در نامه اي به يكي از فرزندانش مي نويسد:«… حتي الامكان از تلاوت روزي يك حزب قرآن كه فقط پنج دقيقه طول مي كشد، مضايقه نكن و ثوابش را هديه روح مبارك حضرت رسول اكرم(ص) بنما كه موجب بركت عمر و موفقيت است ان شاء الله » (معلم شهید ، ید الله احسانی ، 1380 ، ص 72)

توسل
شهید مطهری پیوند عمیقی با اهل بیت عصمت و طهارت داشت و توسل به این خاندان را یکی از ارکان معنوی زندگی خود می‌دانست. او معتقد بود که توسل نه‌تنها باعث عزت انسان در درگاه الهی می‌شود، بلکه راهی برای یافتن پاسخ به پرسش‌های علمی و حل مشکلات فکری نیز هست. این عشق و ارادت به اهل بیت، نه‌تنها در زندگی شخصی او مشهود بود، بلکه در تعاملاتش با دیگران نیز تجلی داشت. او محبت و احترام خود را بر اساس همین عشق بنا کرده بود. یکی از دوستان شهید مطهری نقل می‌کند که وقتی علت احترام ویژه او به علامه طباطبایی را پرسید، استاد پاسخ داد که دلیل این احترام، عشق و ارادت عمیق علامه به اهل بیت است.علامه طباطبایی در ماه رمضان، با پای پیاده به حرم حضرت معصومه (س) می‌رفت و روزه خود را با بوسه بر ضریح ایشان افطار می‌کرد. این رفتار، شهید مطهری را مجذوب شخصیت والای علامه کرده بود و این پیوند معنوی، ارزش و عظمت ویژه‌ای در نگاه او داشت. (نگاهی به ویژگی های معنوی استاد مطهری ، عبد الکریم پاک نیا ، 1387 ، ص 27)

احترام و احسان به والدين
استاد شهيد عامل پيشرفت خود را احترام و احسان به والدين خود مي دانستند؛ چنان كه فرزند ايشان نقل مي كند: روزي پدرم به من گفت: «گاهي اوقات كه به اسرار وجودي خود و كارهايم مي انديشم، احساس مي كنم يكي از مسائلي كه باعث خير و بركت در زندگي ام شده و همواره عنايت و لطف الهي را شامل حالم كرده، احترام و نيكي فراواني بوده است كه به والدين خودم كرده ام، بويژه در دوران پيري و هنگام بيماري. علاوه بر توجه معنوي و عاطفي، تا آنجا كه توانايي ام اجازه مي داد از نظر هزينه و مخارج زندگي به آنان كمك و مساعدت كرده ام. ( مطهری مطهر اندیشه ها،ج 1، محمد حسن واثقی ، 1364 ،ص 100)

دردمندی و دلسوزی
یکی از شاخصه‌های بارز تفکر و نگارش شهید مطهری، حس مسئولیت و دلسوزی عمیق او نسبت به جامعه بود. او با توجه به شرایط زمانه، هر اندیشه‌ای را از سر دغدغه‌مندی و احساس مسئولیت مطرح می‌کرد، نه صرفاً به‌عنوان یک بحث فلسفی یا تاریخی. همین روحیه باعث شد که آثار او نه‌تنها در زمان انتشارشان بلکه حتی امروز نیز برای خوانندگان معاصر، کاملاً زنده و مرتبط با نیازهای فکری و اجتماعی باقی بماند . (سیمای استاد در آیینه نگاه یاران، سید حمید جاوید موسوی،ص 95)

تلاش علمی
تلاش و پشتکار علمی استاد مطهری برای کسب فضایل حوزه و اسلام هنوز زبانزد طلاب و دانشجویان است.تحصیل پیگیرانه فقه و فلسفه و سایر علوم اسلامی را از ابتدا با تلاش خستگی ناپذیر تدارک می دید تا روزی با دست باز رسالت خویش را به عهده گیرد.
استاد مطهری به صورتی عجیب درصدد بود که با نخبگان حوزه و دانشگاه تماس گیرد و از اندیشه های آنان باخبر گردد.از عرضه کارهای علمی خود نیز به کسانی که به آنان اعتماد داشت و آنان را در خور و شایسته می دید ابایی نداشت.همچنین درباره برخی بحث های علمی که به نظرش می رسید با بزرگان حوزه و دانشگاه به مشورت می پرداخت. ( مطهری مطهر اندیشه ها،ج 1، محمد حسن واثقی ، 1364 ،ص 100)

تواضع علمی
معلم باید بداند که دانش او در مقابل علم خداوند بزرگ همچون قطره ای در مقابل اقیانوس است و بسیاری هستند که دانش و آگاهی شان از او بیش تر است.
تواضع علمی استاد مطهری نیز زبانزد بود.به جای این که شاگردان در مقابل استاد تواضع کنند،استاد مطهری در مقابل آنان تواضع می کرد و فروتنی به خرج می داد. همه کتاب هایش عنوانش «مرتضی مطهری»بود.هیچ عنوان و لقبی را نمی پذیرفت با این که بدون استثنا استاد همه بود و همه فضلای فعلی بدون شک از محضر استاد مطهری استفاده کرده بودند.» (رمز موفقیت استاد مطهری، جعفر سبحانی تبریزی و علی باقی نصرآبادی،1381 ،ص 149)

آرمان گرایی و مسئولیت پذیری
استاد مطهری به عنوان یک حکیم فرزانه و فرهیخته دریافت که آرمان گرایی و مسؤولیت پذیری در نوشتن و پژوهش برای او یک وظیفه مهم است.مسؤولیت خطیری که در عصر قحطی ارزش ها و ستیز با روشنی ها باید انجام می گرفت. مخاطب او همه بودند، نویسنده ای که«اصول فلسفه و روش رئالیسم»می نوشت،«داستان راستان»را نیز می نگاشت.او به حق آرمان گرا و مسؤولیت پذیر بود.روح و جوهر همه فعالیت های علمی او ایفای وظیفه دینی و تبیین درست و استوار معارف اسلامی و دفاع از کیان عقاید و احکام الهی بوده است. شهید مطهری بزرگترین رسالت خویش و هر مصلح فکری را احیاگری اندیشه‌های اسلامی می‌دانستند. ایشان در این راه شجاعانه به هیچ گونه ملامتی اهمیت نمی‌دادند و به‌حق وظیفه احیاگری را به خوبی انجام رساندند. جامعه امروز جهانی، هم نیازمند روش استاد و هم محتاج محتوای اندیشه‌ورزی ایشان در ارائه اندیشه دینی است ( مطهری مطهر اندیشه ها،ج 1، محمد حسن واثقی ، 1364 ،ص 138)

نظم و برنامه‌ریزی فکری: آثار استاد نشان از یک ساختار منسجم از فکر است. از حاشیه‌گویی و عرضه مطالب زائد پرهیز می‌کردند و در ارائه مطلب چنان استادانه یک‌یک مطالب را می‌چیدند که در انتها ساختاری یکپارچه در اختیار شنونده یا خواننده قرار می‌گرفت. از ویژگی های علمی استاد مطهری روشمند بودن مطالعه، تحقیق،تدریس و خطابه اوست. استاد مطهری مخالف مطالعه بی برنامه و بی ضابطه بود. ایشان در تحقیق و پژوهش نیز همواره هدفمند و دقیق عمل می‌کردو با توجه به نیازهای جامعه و در راستای اهداف الهی، به این امر مهم همت می‌گماشت (سرگذشت های ویژه از زندگی استاد، محمد مدرسی ، ج 1، 1366، ص 75)

حضور سریع و به‌موقع استاد در هر عرصه نیازمند به طرح صحیح اندیشه اسلامی
شهید مطهری از جمله متفکرانی بود که با سرعت و درک دقیق شرایط، در لحظه‌های حساس به ارائه اندیشه‌های اسلامی می‌پرداخت. آثار و سخنرانی‌های او همیشه پاسخی به نیازهای فوری جامعه بودند، به‌گونه‌ای که کمتر اندیشمندی توانسته‌است با چنین دقت، مسائل بنیادین را مطرح کند. نمونه‌ای برجسته از این ویژگی، تألیف کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران است که در دورانی منتشر شد که اندیشه ناسیونالیسم پان‌ایرانیستی تلاش داشت نقش اسلام را در جامعه کم‌رنگ کند. این اثر با استدلال‌های قوی، به دفاع از پیوند اسلام و ایران پرداخت و یکی از ماندگارترین آثار در این زمینه شد. (سیمای استاد در آیینه نگاه یاران، سید حمید جاوید موسوی،ص 95)
رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آيه الله خامنه اي دامت برکاته در باره شهید مطهری فرمودند ، شهید مطهری در زمینه مسائل فکری، سه خصوصیت مهم داشت؛ اولاً آدمی قوی الفکر و متفکری حقیقی بود؛ ثانیاً در ارائه و اشاعه مبانی فکری، هیچ قصدی جز ترویج دین، ترویج حق و مبارزه با باطل نداشت و خصوصیت سوم وی، پرکاری و خستگی ناپذیری بود.
این استاد فرزانه بعد از 60 سال عمر با برکت و سراسر افتخار در 11 اردیبهشت سال 1358 به دست منافقان کور دل گروه فرقان به درجه رفیع شهادت نایل گردید.