دکتر فاطمه سادات علوی، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی،به مناسبت ایام رحلت حضرت ام البنین علیها سلام، در یادداشتی به تبیین “اهمیت انتخاب همسر در سیره معصومان علیهم السلام ” پرداخت.

در شأن و منزلت ام البنین علیها سلام، همین بس است که مولای متقیان  امیر مؤمنان علی علیه السلام  پس از شهادت حضرت زهراسلام الله علیها، هنگامی که قصد ازدواج نمود به برادرش عقیل- که نسب شناس و در انساب و اخبار عرب، دانا بود- فرمود:« بنگر و برایم همسری بیاب که زاده دلاوران عرب باشد تا جوانی دلیر[ و جنگجو] برایم بیاورد. عقیل گفت: با فاطمه از قبیله کِلاب، ازدواج کن که در عرب، شجاع تر از پدران او نیست. امام نیز با او ازدواج کرد. (عمده الطالب، ص 357) در توصیف ویژگیهای اخلاقی این بزرگ بانوی جهان اسلام گفته اند: «و کانت أمّ البنین من النساء الفاضلات العارفات، بحقّ أهل البیت: مخلصةً ممحضةً فی مودّتهم، ولها عندهُم الجاهُ العظیم الوجیه، والمحلُّ الرفیع». (العبّاس عليه السلام ، ج۱، ص ۱۲۵) یکی از ثمرات این ازدواج مبارک، تولد حضرت عباس بن علی علیه السلام بود؛ فرزند یگانه ای که به قول ارباب مقاتل، در روز عاشورا، زماني كه گرد و غبار زمين كربلا، آسمان را پوشاند یاور و پناهگاه سیدالشهدا علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام بود: «يَوْمٌ أبي الْفَضْلِ اسْتَجارِ بِهِ الْهُدي» «وَالشَّمْس مِنْ كَدِرِ الْعِجاجِ لِثامُها» (العباس بن علی علیه السلام، ج1، ص 74)

برخی معتقدند تمام فرزندان حضرت امّ البنین علیهاسلام، ویژه بودند؛ اگر برادران حضرت، ویژه نبودند به امّ البنین علیهاسلام، امّ العباس می گفتند.ویژگی های عباس بن علی علیه السلام  و برادران او سبب شد که مادر آنان را امّ البنین بنامند و جناب عباس بن علی علیه السلام، وارث برادران مادری اش شد. (سرالسلسله العلویه، ص 89)

در همین ارتباط، امام سجاد علیه السلام  یکی از بهترین فرزندان امام مجتبی علیه السلام را به همسری برگزید و از او باقرالعلوم علیه السلام  متولد شد.امام صادق علیه السلام  می فرماید:«جده ام صدیقه ای بود که در خاندان امام حسن علیه السلام  زنی به درجه و مرتبه او نرسیده است.» (منتهی الآمال، ج2، ص 173)

از برخی روایات چنین استفاده می شود که اهمیت انتخابِ زن، بیش از اهمیت انتخاب شوهر است و نقش تربیتی زن- چه از بُعد محیطی و چه وراثتی- از مرد، بیشتر است. شاهد مثال آنکه رسول خدا(ص) در مورد انتخاب زن می فرماید:« بنگر که فرزندت را در چه نسل و نژادی قرار می دهی؛ زیرا رگ و ریشه خانوادگی در فرزند اثر می گذارد.» (کنزالعمال، ج 15، ص 855) اما درباره ازدواج دختر و پذیرشِ خواستگار می فرماید:«هرگاه از دین و اخلاق خواستگار، رضایت داشتید دختر را به ازدواج او درآورید.» و در روایت دیگر، امانت را جزء بایستگی های شوهر بیان می فرماید.( کافی،ج5، ص 347) به نظر می رسد شرایطی که روایات برای مرد بیان کرده اند برای تحصیل آسایش همسر است. اما شرایطی که برای زن بیان کرده اند ، بیشتر یا همه مربوط به تأثیر آن شرایط بر فرزند است. (سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل بیت علیهم السلام: تربیت فرزند، ص 52)

نقل است ام البنین علیها سلام به هنگام شنیدن خبر شهادت هر یک از فرزندان خویش،  اخبار امام حسین علیه السلام را جویا می شد و هنگامی که خبر شهادت حضرت را به او رساندند از شدت  تأثر و اندوه، بیهوش شد.(ریاحین الشریعه، ج3، ص 293) آن بانوی بزرگوار، با گریه و عزاداری دائم بر شهدای کربلا و بخصوص اباعبدالله الحسین علیه السلام، به تبیین پیام خون آنان پرداخت.

با ویژگی هایی که از حضرت ام البنین در حوادث  قبل و بعد از کربلا نقل شده است در می یابیم که چنین رفتاری، جز با پشتوانه آراستگی به فضائل و سجایای اخلاقی، عرفان و محبت به اهل بیت علیهم السلام، از یک مادر و همسر بروز نمی کند. رفتارهای عاشورایی حضرت ام البنین، نیز مؤید دغدغه امیرالمؤمنین علی علیه السلام در انتخاب همسر می باشد؛ به طوریکه آن حضرت با تمام علم و آگاهی که به انساب و اقوام عرب داشت و شهره زمان خویش به شمار می آمد در امر ازدواج، با ذکر ویژگی های همسر، از مشورت برادرش، استفاده نمود.

منابع:

1. ابن عنبه(بی تا)، عمدة الطّالب في أنساب آل أبي طالب، بی جا: شریف رضی.
2. بخاری، سهل بن عبدالله(1413)، سرالسلسله العلویه، بی جا: شریف رضی.
3. حسینی زاده، سید علی(1391)، سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)؛ جلد اول: تربیت فرزند ، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ یازدهم.
4. قمی، عباس(1369)، منتهی الآمال، ج2، قم: هجرت.
5. کلینی، محمد بن یعقوب(1413)، کافی، ج5، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
6. متقی هندی، علاء الدین بن حسام الدین(1409)، المرشد الی کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج 15، بیروت: مؤسسه الرساله، چاپ سوم.
7. محلاتی، ذبیح الله( بی تا)، ریاحین الشریعه در ترجمه بانوان دانشمند شیعه، ج 3، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
8. مدرسی، سید محمد تقی( 1416)، العباس بن علی علیه السلام، ج1، تهران: منشورات البقیع.
9. المُقرّم، السيّد عبد الرزّاق(1427) ، العبّاس عليه السلام ، تحقيق: سماحة الشيخ محمّد الحسّون، مكتبة الروضة العبّاسيّة.