به گزارش روابط عمومی جامعة المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان،کارگاه علمی با عنوان “بایستگی تاریخ تحلیلی امامان شیعه در مطالعات تاریخی” به همت پژوهشکده بین‌المللی امام رضا (ع) با همکاری پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، با حضور 55 نفر از برادران و خواهران آغاز شد. این کارگاه با هدف بررسی عمیق تاریخ تحلیلی امامان شیعه در مطالعات تاریخی برگزار شد.مشروح این نشست علمی را میتوانید در ادامه مطالعه بفرمایید:
بخش اول: تاریخ تحلیلی در مقابل تاریخ متنی
در آغاز کارگاه، دکتر نعمت‌الله صفری فروشانی به تبیین دقیق مفهوم تاریخ تحلیلی و تفاوت آن با تاریخ متنی (نقلی) پرداخت. ایشان تاریخ متنی را به مثابه گزارشی صرف از وقایع تاریخی معرفی کردند که فاقد تحلیل و بررسی چرایی و چگونگی رخدادهاست. به گفته ایشان، تاریخ نقلی فاقد عمق علمی است و تنها برای استناد به وقایع استفاده می‌شود. در مقابل، تاریخ تحلیلی به عنوان رویکردی ژرف‌نگر و مبتنی بر تحلیل وقایع تاریخی، بررسی می‌کند که چگونه و چرا حوادث تاریخی رخ داده‌اند و به کشف روابط و الگوهای پنهان در تاریخ می‌پردازد.
بخش دوم: ضرورت تاریخ تحلیلی امامان شیعه
دکتر صفری فروشانی در ادامه، به اهمیت مطالعه تاریخ تحلیلی امامان شیعه پرداخت. ایشان بیان داشتند که بسیاری از افراد تاریخ را تنها برای دانستن وقایع گذشته مطالعه می‌کنند، اما تاریخ در نگاه اسلامی ابزار عبرت‌آموزی است که به انسان‌ها کمک می‌کند از تجربیات گذشته درس بگیرند و از تکرار اشتباهات جلوگیری کنند. استاد با استناد به آیات قرآن کریم و متون دینی، تاریخ را به عنوان ابزاری برای هدایت و عبرت‌آموزی معرفی کردند و به چهار فایده مهم مطالعه تاریخ تحلیلی اهل بیت (ع) اشاره کردند:
- ارزش علمی و دینی تاریخ اهل بیت (ع): تاریخ اهل بیت (ع) گنجینه‌ای از معارف دینی و اخلاقی است که می‌تواند در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها تاثیرگذار باشد.
- تنوع رویکردهای تاریخ تحلیلی: این تاریخ با رویکردهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، فردی و فرهنگی، ابعاد متنوعی از تاریخ اهل بیت (ع) را روشن می‌کند.
- تعامل با سایر رشته‌های علمی: تاریخ تحلیلی اهل بیت (ع) به رشد و توسعه سایر علوم کمک می‌کند، از جمله فقه و کلام.
- امکان ارتقاء در تاریخ تحلیلی: تاریخ تحلیلی عرصه‌ای برای تحقیق و کشف مسائل جدید است که در تاریخ متنی نمی‌توان به آن‌ها پرداخت.
بخش سوم: بررسی شخصیت و جایگاه امامان در تاریخ تحلیلی
در بخش دیگر از کارگاه، دکتر صفری فروشانی به بررسی شخصیت و جایگاه امامان شیعه در تاریخ تحلیلی پرداختند. ایشان ضمن تاکید بر جایگاه امام علی (ع)، یکی از امتیازات شیعه اثنی عشری را یکپارچگی در پیروی از دوازده امام (ع) دانستند و تأکید کردند که هیچ گروه دیگری نمی‌تواند همچون شیعه، رهبری‌هایی با این میزان هماهنگی و ارتباط متقابل داشته باشد. استاد در ادامه اشاره کردند که بزنگاه‌های تاریخی فراوانی وجود دارد که تحلیل دقیق و علمی آن‌ها از دست بسیاری از مورخان خارج است. به عنوان مثال، حادثه عاشورا، که با وجود پژوهش‌های فراوان هنوز بسیاری از ابعاد آن به درستی شناخته نشده است، نیاز به بازنگری علمی و دقیق دارد.
بخش چهارم: تولید علم در تاریخ تحلیلی
دکتر صفری فروشانی در بخش پایانی سخنان خود به امکان تولید علم در تاریخ تحلیلی اشاره کردند و گفتند که تاریخ تحلیلی می‌تواند به تولید مطالب جدید منجر شود، برخلاف تاریخ متنی که صرفاً گزارشی از گذشته است. ایشان بر اهمیت تحلیل و نوآوری در بررسی حوادث تاریخی مانند عاشورا تأکید کردند و افزودند که پژوهشگران باید با رویکرد تحلیلی، به بررسی دقیق‌تر و عمقی‌تری از تاریخ اهل بیت (ع) بپردازند تا ابعاد جدیدی از این حوادث کشف شود.
نتیجه‌گیری
کارگاه علمی “بایستگی تاریخ تحلیلی امامان شیعه در مطالعات تاریخی” با توجه به سخنان دکتر صفری فروشانی و دیگر اعضای هیئت علمی، اهمیت تاریخ تحلیلی در فهم عمیق‌تر تاریخ اهل بیت (ع) و استفاده آن در عرصه‌های مختلف علمی و دینی را روشن ساخت. این رویکرد می‌تواند به عنوان ابزاری کارآمد در مطالعه تاریخ، گامی مؤثر در توسعه علم و بهبود مطالعات دینی و تاریخی باشد.
