نشست حقوقی با عنوان «عملیات وعده صادق 2 جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به تجاوزات رژیم صهیونیستی از دیدگاه حقوق بینالملل» بهصورت مشترک توسط جامعةالمصطفیالعالمیة (نمایندگی خراسان) و دانشگاه علوم اسلامی رضوی در تاریخ 5 آذر 1403 در محل ساختمان جامعةالمصطفیالعالمیة نمایندگی خراسان برگزار شد.مشروح این نشست علمی در ادامه تقدیم میگردد
این نشست بر محورهای زیر استوار بود:
- نقض حاکمیت ایران توسط رژیم صهیونیستی در ترور اسماعیل هنیه و موضعگیری صحیح در قبال آن.
- تحلیل حقوقی و تطبیق عملیات وعده صادق 2 بر مفهوم دفاع مشروع در ماده 51 منشور ملل متحد.
- تأثیرات منطقهای و بینالمللی عملیات وعده صادق 2 بر اقتدار ملی ایران و روند منازعات.
- تأثیر عملیات وعده صادق 2 بر توسعه و تحول برخی از مفاهیم حقوق بینالملل.
سخنرانان این نشست علمی:
- حجتالاسلام والمسلمین دکتر سید محمدحسن موسویخراسانی (عضو هیأت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی) با موضوع: تحلیل حقوقی عملیات وعده صادق 2 از منظر حقوق بینالملل.
- دکتر کاظم خسروی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد) با موضوع: تحلیل حقوقی عملیات وعده صادق 2 بر مبنای دفاع مشروع.
دبیر علمی نشست:
حجتالاسلام والمسلمین دکتر سید حسین رسولی (عضو گروه حقوق جامعةالمصطفیالعالمیة نمایندگی خراسان).
اهم صحبتهای دکتر موسویخراسانی:
حقوق بینالملل، با وجود ضعفهایی که دارد، توانسته اثرات مثبتی نیز داشته باشد و در روند هنجارشکنی برخی از بازیگران بینالمللی موانعی ایجاد کند یا آنها را کند سازد. نمونه این موضوع صدور کیفرخواست علیه بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم صهیونیستی، توسط دیوان کیفری بینالمللی است که اغلب کشورهای عضو این دیوان با آن همراهی کردهاند.
در خصوص تجاوز رژیم صهیونیستی و پاسخ ایران باید گفت:
- منع تجاوز یکی از قواعد آمره حقوق بینالملل است که رژیم صهیونیستی با ترور شهید اسماعیل هنیه آن را نقض کرده است.
- اصل منع توسل به زور در حقوق بینالملل (که بهطور کلی ممنوع اعلام شده است) استثنائاتی دارد. یکی از مهمترین این استثنائات، دفاع مشروع است که در ماده 51 منشور ملل متحد مطرح شده است.
اهم صحبتهای دکتر خسروی:
- ماده 51 منشور ملل متحد، حق دفاع مشروع را بهعنوان یک حق ذاتی برای کشورها به رسمیت شناخته است.
- در این ماده، هر دو نوع دفاع فردی و دفاع جمعی معتبر دانسته شده است.
- مطابق ماده 156 قانون مجازات اسلامی، دفاع نیازی ندارد که صرفاً توسط شخص (حقیقی یا حقوقی) موردحمله واقعشده انجام شود؛ بلکه شخص دیگری نیز میتواند به حمایت از شخص حملهشونده به دفاع بپردازد.
همچنین ماده 156 قانون مجازات اسلامی تأکید میکند که دفاع میتواند در برابر حمله فعلی یا قریبالوقوع باشد. این دیدگاه در نظریه “دفاع پیشدستانه” در حقوق بینالملل نیز مطرح است و نمونهای از آن، حمله آمریکا به افغانستان بوده است.
شرایط دفاع مشروع مطابق ماده 51 منشور:
- ضرورت: دفاع تنها زمانی موجه است که راه دیگری جز دفاع وجود نداشته باشد. در عملیات وعده صادق 2، ایران برای جلوگیری از تجاوزات اسرائیل، گزینهای جز دفاع مشروع از طریق توسل به زور نداشت.
- فوریت: پاسخ باید فوری باشد، چراکه تأخیر در اقدام، آن را به اقدام تلافیجویانه (که در حقوق بینالملل ممنوع است) تبدیل میکند. پاسخ ایران در عملیات وعده صادق 2، با توجه به مقدمات ضروری، بهعنوان پاسخی فوری محسوب میشود.
- تناسب: در حقوق بینالملل، تناسب به معنای برابری سلاحها نیست، بلکه آثاری که حمله بر جای میگذارد، معیار اصلی است. عملیات وعده صادق 2 با ترور شهید هنیه متناسب بوده و حتی سطح آثار آن کمتر از تجاوز رژیم صهیونیستی بوده است.